آیا نتورک مارکتینگ قانونی است؟ جنبه شرعی و قانونی تنورک مارکتینگ در ایران

این روش بازاریابی همیشه با دو سوال همراه بوده است. آیا نتورک مارکتینگ قانونی است یا یک پوشش جدید برای کلاهبرداری است؟ در این مقاله از آژانس دیجیتال مارکتینگ نیلا به طور شفاف توضیح داده می شود که این مدل کسب و کار چه زمانی قانونی است و چه زمانی می تواند خلاف شرع و قانون باشد. در ادامه، شما با مهم ترین قوانین نتورک مارکتینگ در ایران، معیارهای تشخیص یک شرکت معتبر از یک طرح هرمی، روش های بررسی مجوز رسمی و همچنین دیدگاه شرعی مراجع آشنا خواهید شد. این توضیحات به شما کمک می کند تصمیم عاقلانه ای بگیرید و فریب تبلیغات فریبنده را نخورید.

آیا نتورک مارکتینگ قانونی است یا کلاهبرداری؟

نت ورک مارکتینگ در صورتی که تحت قوانین مشخصی فعالیت کند، کاملا قانونی است. این مدل کسب وکار در بسیاری از کشورهای جهان و همچنین در ایران به رسمیت شناخته شده و برای آن چارچوب های قانونی تعریف شده است. اما وجه تمایز یک فعالیت قانونی از یک کلاهبرداری، پایبندی به همین قوانین است. یک شرکت نتورک مارکتینگ قانونی، یک تجارت واقعی مبتنی بر فروش محصول است. در حالی که یک طرح کلاهبرداری، تنها یک بازی مالی برای جابجایی پول از جیب افراد جدید به جیب بالاسری هاست. برای اینکه یک شرکت قانونی تلقی شود، باید از قوانین تعیین شده پیروی کند که هدف اصلی آنها حمایت از حقوق مصرف کنندگان و اعضای شبکه است.

جالب است بدانید در کنار نتورک مارکتینگ، افیلیت مارکتینگ نیز به وجود آمده است که می‌توانید بهترین سایت‌های افیلیت مارکتینگ خارجی و ایرانی را از این لینک مشاهده کنید.

It is haraam to deal with multilevel marketing schemes … that charge a fee for joining or stipulate that one must buy a certain product in order to be able to engage in marketing and take commission, because that involves ambiguity and gambling

کار در شرکت هایی که برای عضو شدن هزینه می گیرند یا شرطشان این است که محصولی بخرید تا بتوانید عضو شوید و پاداش بگیرید، ممکن است نامشروع باشد؛ چون این رفتار همراه با ابهام است.

منبع: network marketing

مهم ترین قوانین نت ورک مارکتینگ

مجموعه این قوانین عبارت اند از:

• مجوزهای قانونی: اولین و مهم ترین شرط، داشتن مجوز رسمی از نهادهای نظارتی کشور است. در ایران، این مجوز توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) صادر می شود و کمیته نظارت بر بازاریابی شبکه ای بر فعالیت این شرکت ها نظارت دقیق دارد. فعالیت بدون مجوز، غیرقانونی است و به هیچ عنوان نباید به چنین شرکت هایی وارد شد.
• فروش محصولات واقعی: اساس و بنیان یک نتورک مارکتینگ سالم، فروش کالا یا خدمات واقعی، باکیفیت و دارای قیمت منطقی است. درآمد اصلی شرکت و اعضای آن باید از محل فروش این محصولات به مشتریان نهایی به دست آید. اگر محصولی وجود نداشته باشد یا صرفا یک بهانه برای جذب پول باشد، آن فعالیت یک طرح هرمی و غیرقانونی است.
• فریب ندادن مصرف کنندگان: شرکت ها نباید از تبلیغات دروغین یا وعده های اغراق آمیز برای جذب افراد استفاده کنند. وعده هایی مانند یک شبه پولدار شدن یا کسب درآمدهای نجومی بدون تلاش، نشانه های خطرناکی هستند که معمولا در شرکت های کلاهبرداری دیده می شوند.
• شفافیت در اطلاعات: یک شرکت قانونی موظف است تمام اطلاعات مربوط به محصولات، طرح درآمدی، قوانین و قراردادها را به شکلی واضح و کامل در اختیار اعضای خود قرار دهد. هرگونه ابهام یا پنهان کاری در این زمینه، یک زنگ خطر جدی محسوب می شود.
• ممنوعیت جذب افراد زیر ۱۸ سال: طبق قوانین، شرکت های نتورک مارکتینگ مجاز به جذب افرادی که به سن قانونی نرسیده اند، نیستند. این قانون برای محافظت از نوجوانان وضع شده است

اگر به خدمات مشاوره دیجیتال مارکتینگ نیاز داشتید میتوانید از نیلا کمک بگیرید.

اگر علاقه مند هستید بدانید نتورک مارکتینگ چیست و با آن آشنا شوید، کلیک کنید.

روش های بررسی قانونی بودن شرکت های نتورک مارکتینگ

حال که می دانیم بازاریابی شبکه ای می تواند قانونی باشد، پرسش بعدی این است که چگونه یک شرکت معتبر را از یک شرکت کلاهبردار تشخیص دهیم. خوشبختانه، روش های مشخصی برای این کار وجود دارد که با استفاده از آن ها، می توانید ریسک خود را به حداقل برسانید:

۱) بررسی مجوز شرکت در سایت رسمی nbsm.ir

اولین قدم و شاید مهم ترین مرحله، سر زدن به سایت امور اصناف و بازرگانان ایران به آدرس nbsm.ir است. وزارت صمت این وب سایت را تنها مرجع رسمی معرفی کرده است. در بخش “شرکت های دارای مجوز” می توانید نام شرکت مورد نظر را جستجو کنید و مطمئن شوید که آیا فعالیتش قانونی است یا خیر. علاوه بر این، اطلاعاتی مثل تاریخ پایان مجوز و نوع فعالیت شرکت هم مشخص می شود. اگر شرکتی در این فهرست نبود، به هیچ عنوان نباید به آن اعتماد کنید.

۲) بررسی پلن درآمدی

طرح درآمدی یا همان پلن درآمدی شرکت، مثل نقشه اصلی فعالیت است و نشان می دهد سیستم بر چه اساسی پول پرداخت می کند. یک پلن سالم باید پورسانت ها را بیشتر بر اساس فروش واقعی محصولات محاسبه کند؛ یعنی شما و تیم تان باید محصول بفروشید تا درآمد بگیرید. اگر درآمد بیشتر به خاطر معرفی افراد جدید باشد و فروش واقعی در اولویت نباشد، احتمال دارد آن شرکت ساختار هرمی داشته باشد.

۳) بررسی کیفیت و قیمت محصولات

از خودتان سوال کنید که آیا محصولات ارزش خرید دارند؟ آیا قیمتشان در مقایسه با سایر محصولات بازار منصفانه است؟ آیا مردم حاضرند حتی بدون ورود به پلن درآمدی، محصول را بخرند؟ محصولاتی که بیش از حد گران یا بی کیفیت باشند، اغلب اوقات فقط بهانه ای برای جذب افراد به سیستم هستند و نشان می دهند که احتمالا با یک مدل هرمی روبرو هستید.

۴) شفافیت در قراردادها و اطلاعات مالی

یک شرکت قابل اعتماد باید قراردادهای روشن داشته باشد. مدارک مالی، گردش حساب و فاکتورهای خرید باید در دسترس اعضا قرار بگیرد. شما حق دارید بدانید کمیسیون ها چگونه محاسبه و چه زمانی پرداخت می شوند. اگر ابهام یا پیچیدگی زیادی در قرارداد وجود داشت، بهتر است احتیاط کنید. اگر نیاز به خدمات مشاوره مدیریت کسب و کار داشتید از نیلا کمک بگیرید.

۵) تحقیق در اینترنت و شبکه های اجتماعی

نام شرکت و مدیران آن را در اینترنت جستجو کنید. سراغ سایت های خبری، انجمن ها و شبکه های اجتماعی بروید و نظرات مختلف را بخوانید. دقت کنید که نظرات مثبت ممکن است توسط افراد داخل همان شرکت نوشته شده باشند، پس دنبال دیدگاه های بی طرف و انتقادی هم باشید تا تصویر واقعی تری به شما نشان دهند.

۶) صحبت با افراد مستقل

 به صحبت های لیدرها و بالاسری ها که طبیعتا تصویر مثبتی از کار نشان می دهند، اکتفا نکنید. سعی کنید با افرادی که مدتی در آن شرکت فعالیت کرده و یا حتی آن را ترک کرده اند، صحبت کنید. از آن ها درباره درآمد واقعی شان، چالش ها و مشکلات کار و دلایل موفقیت یا عدم موفقیتشان سوال کرده و از تجربیات آنها استفاده کنید.

جنبه قانونی بودن بازاریابی شبکه ای از نظر جمهوری اسلامی ایران

در جمهوری اسلامی ایران، نتورک مارکتینگ (Network Marketing) پس از بررسی های فراوان، یک چارچوب قانونی پیدا کرده است. این موضوع به این معناست که نهادهای قانون گذار کشور، این مدل کسب و کار را به خودی خود یعنی فی نفسه دارای اشکال شرعی و قانونی ندانسته اند، به شرطی که در قالب قوانین مصوب عمل کند. برای مشاوره آنلاین کسب و کار از آژانس نیلا کلیک کنید.

شورای نگهبان که وظیفه دارد همه قوانین را با شرع و قانون اساسی تطبیق دهد، این مدل تجاری را بررسی کرده و اعلام کرده است که اصل این فعالیت، به خودی خود، مخالف شرع نیست. این دیدگاه نشان می دهد اگر یک شرکت نتورک مارکتینگ بر اساس اصول درست فعالیت کند یعنی کالای واقعی بفروشد، از فریبکاری پرهیز کند و به دیگران ضرر نرساند، از نظر شرعی مانعی برای ادامه فعالیت ندارد.

مقام معظم رهبری هم در پاسخ به استفتائات، نظر خود را به تایید شورای نگهبان وابسته دانسته اند. یعنی مشروعیت این نوع تجارت در گرو نظر شورای نگهبان است. از آنجا که این نهاد مخالفت کلی با اصل این مدل نداشته و مجلس هم برای آن آیین نامه اجرایی تنظیم کرده است، می توان گفت بازاریابی شبکه ای در ایران دارای چارچوب حقوقی تعریف شده است.

با توجه به این مبنا، نمی توان همه فعالان بازاریابی شبکه ای را متهم به کار غیرقانونی دانست. باید میان شرکت هایی که تحت نظارت دولت و بر اساس قوانین فعالیت می کنند و شرکت های هرمی که با هدف فریب مردم شکل می گیرند، فرق گذاشت. دسته اول قانونی هستند و دسته دوم غیرقانونی و کلاهبردار شناخته می شوند.

برای موفقیت کسب و کار در فضای اینترنت از مشاوره توسعه کسب و کار آژانس دیجیتال مارکتینگ نیلا استفاده کنید.

چه عواملی باعث غیر قانونی شدن شرکت های بازاریابی شبکه ای می شود؟

مرز بین یک شرکت قانونی و یک طرح کلاهبرداری گاهی بسیار باریک است و شرکت های غیرقانونی تلاش می کنند با ظاهری قانونی فعالیت کنند. اما چند نشانه روشن وجود دارد که می تواند ماهیت واقعی آن ها را آشکار کند. شناخت این موارد برای هر کسی که می خواهد وارد این حوزه شود ضروری است:

• تمرکز بر عضوگیری به جای فروش محصول: این اصلی ترین نشانه خطر است. اگر در جلسات معرفی، بیشتر از آنکه روی کیفیت و فروش محصولات صحبت شود، روی جذب سریع افراد و ساختن تیم برای رسیدن به درآمد تاکید می شود، باید به شدت احتیاط کنید.
• اجبار به خرید اجباری و بیش از حد کالا: شرکت های غیرقانونی اغلب شما را مجبور می کنند تا برای ورود یا فعال ماندن در سیستم، حجم زیادی از محصولاتی را که نیازی به آن ها ندارید، خریداری و انبار کنید. این کار در واقع یک حق عضویت پنهان است و هدف، فروش محصول به شماست نه به مشتری نهایی.
• ارائه وعده های غیر واقعی درباره درآمدهای تضمینی: همان طور که اشاره شد، هرگونه وعده درآمد قطعی، سریع و بدون تلاش، یک دروغ بزرگ و نشانه کلاهبرداری است. موفقیت در نتورک مارکتینگ قانونی نیز نیازمند تلاش، مهارت و زمان است.
• نبود محصول واقعی یا باارزش: اگر محصول ارائه شده، بی کیفیت، بسیار گران تر از ارزش واقعی اش یا یک محصول منسوخ شده و غیر کاربردی است، این کسب و کار احتمالا یک پوشش برای یک طرح هرمی است.

جنبه شرعی بودن نتورک مارکتینگ

یکی از دغدغه های اصلی افراد مذهبی، حلال یا حرام بودن درآمد حاصل از بازاریابی شبکه ای است. پاسخ به این پرسش، مانند جنبه قانونی آن، بستگی به “چگونگی” انجام کار دارد. اگر فعالیت ها به شکل درست و شفاف انجام شود، هم از نظر شرعی حلال خواهد بود و هم از نظر قانونی مجاز. اما اگر این سیستم به صورت هرمی و بر پایه فریب پیش برود، هم غیرقانونی محسوب می شود و هم درآمد حاصل از آن حرام خواهد بود.

مراجع عظام تقلید در این زمینه نظرات متفاوتی دارند که ریشه این تفاوت ها، برداشت های گوناگون از این مدل کسب و کار است. بخشی از نگاه های منفی که در ابتدا شکل گرفت، به تجربه های تلخ دهه های گذشته برمی گردد؛ زمانی که شرکت های هرمی و تقلبی وارد ایران شدند و باعث بی اعتمادی شدند.

مهم ترین اصل فقهی که در این زمینه مطرح می شود، قاعده “اکل مال به باطل” است؛ یعنی به دست آوردن مال از راه نادرست. برخی از علما بر این باورند که دریافت درآمد از فعالیت زیرمجموعه ها، بدون تلاش واقعی و ارزش آفرینی، مصداق بارز این قاعده است. در مقابل، نگاه دیگری وجود دارد که باطل را به معنای رفتارهای غلط و حرامی می داند که موجب ضرر به دیگران می شود. بر اساس این تفسیر، اگر کسب وکار بر پایه فروش واقعی و سالم پیش برود، نمی توان آن را مصداق اکل مال به باطل دانست.

برای راه اندازی کسب و کار جدید میتوانید از مشاوره راه اندازی کسب و کار آژانس دیجیتال مارکتینگ نیلا بهره ببرید.

تفاوت نتورک مارکتینگ و طرح های هرمی

برای فهم دقیق این موضوع، باید مرزهای اصلی میان نت ورک مارکتینگ قانونی و طرح های هرمی روشن شود. این تفاوت ها در چند زمینه مهم دیده می شوند:

منبع درآمد

در نتورک مارکتینگ، درآمد اصلی از فروش محصولات و خدمات به مشتریان واقعی به دست می آید. پورسانت ها بر اساس حجم فروش شما و زیر مجموعه هایتان محاسبه می شود. اما در طرح های هرمی، منبع اصلی درآمد، پول های ورودی از نفرات جدید است. در واقع، پول از جیب افراد پایین هرم به جیب افراد بالای هرم منتقل می شود.

وجود محصول واقعی

بازاریابی شبکه ای قانونی همیشه یک محصول یا خدمت مشخص، باکیفیت و قابل عرضه دارد. اما در طرح های هرمی، یا اصلا محصولی وجود ندارد یا محصول فقط یک کالای نمادین و بی ارزش برای قانونی جلوه دادن فعالیت است.

ساختار پرداخت پاداش ها

در یک سیستم سالم، شما به ازای فروش محصول کمیسیون می گیرید. اما در سیستم هرمی، پاداش ها عمدتا به ازای جذب افراد جدید پرداخت می شود و فروش محصول در اولویت نیست.

قانونی یا غیرقانونی بودن

 نتورک مارکتینگ در اکثر کشورها یک مدل کسب و کار قانونی و پذیرفته شده است. در مقابل، طرح های هرمی به دلیل ماهیت کلاهبرداری و ناپایدار بودنشان، تقریبا در تمام دنیا غیرقانونی هستند.

پرداخت هزینه اولیه برای ورود

در شرکت های معتبر، اغلب هزینه عضویت وجود ندارد یا بسیار ناچیز است. شما با خرید مقداری از محصولات برای مصرف شخصی یا فروش، فعالیت خود را آغاز می کنید. اما در طرح های هرمی، اغلب باید یک هزینه ورودی سنگین بپردازید که آن را در قالب خرید یک پکیج اجباری و گران قیمت پنهان می کنند.

آینده شغلی نت ورک مارکتینگ در جهان و ایران

صنعت بازاریابی شبکه ای در مسیر تغییر و رشد قرار دارد و آینده آن، هم به روندهای جهانی وابسته است و هم به شرایط داخلی کشورها. در سطح جهانی، چشم انداز این صنعت روشن تر از گذشته دیده می شود. گسترش بازار آنلاین و استفاده روزافزون از فناوری های دیجیتال باعث شده نت ورک مارکتینگ برای افراد بیشتری قابل دسترس باشد.

فروش اینترنتی محصولات زمینه ای فراهم کرده تا شرکت ها بتوانند از پلتفرم های دیجیتال برای جذب مشتری و توسعه فروش استفاده کنند؛ موضوعی که به رشد سریع تر این صنعت کمک کرده است. از طرف دیگر، در بسیاری از کشورها، این مدل کسب و کار از نظر اجتماعی و قانونی بیشتر پذیرفته شده و به عنوان یک شیوه معتبر شناخته می شود. البته این گسترش، رقابت را شدیدتر کرده و فعالان این حوزه را مجبور کرده است که به طور مداوم استراتژی های خود را تغییر دهند و تقویت کنند.

در ایران، نتورک مارکتینگ هنوز در مرحله های اولیه رشد قرار دارد، اما نشانه هایی وجود دارد که آینده ای امیدوار کننده را نشان می دهد. یکی از دلایل اصلی توجه جوانان به این صنعت، نیاز کم به سرمایه اولیه و امکان کسب درآمد نسبی بالا است. در کنار آن، دولت با جدیت بیشتری به نظارت و مقابله با طرح های هرمی پرداخته است؛ اقدامی که باعث سالم تر شدن فضا و افزایش اعتماد عمومی شده است. از سوی دیگر، نگاه مردم به این مدل کسب وکار به تدریج تغییر کرده و با بیشتر شدن آگاهی رسانی، احتمال دارد این صنعت در سال های آینده جایگاه پررنگ تری در اقتصاد کشور پیدا کند.

جمع بندی

متوجه شدیم نتورک مارکتینگ کاملا قانونی است به شرط آنکه بر پایه قوانین مصوب کشور و اصول شفافی عمل کند. داشتن مجوز رسمی، فروش محصولات واقعی با قیمت منطقی، پرهیز از وعده های دروغین و شفافیت کامل در قراردادها از معیارهای اصلی یک شرکت معتبر هستند. از طرفی هم طرح های هرمی با تمرکز بر زیر مجموعه گیری، اجبار به خرید و وعده درآمدهای سریع و بالا، کلاهبرداری محسوب می شوند. برای تشخیص اعتبار یک شرکت، بررسی مجوز در سایت  nbsm.ir، تحلیل پلن درآمدی، کیفیت محصولات و قراردادها ضروری است. از نظر شرعی نیز کسب درآمد از فروش واقعی و ارزش آفرینی مجاز است اما فعالیت های هرمی حرام محسوب می شود.